Podstawowe zasady pedagogiki Montessori
Uczenie się przez działanie
Dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielem. Aktywność zdaniem Montessori jest czynnikiem rozwoju i podstawą wychowania dziecka. Stanowi z jednej strony naturalną potrzebę dziecka, z drugiej zaś jest oznaką i jednocześnie warunkiem rozwoju. Bodźce i oferty płynące ze środowiska, które tworzymy stanowią pożywkę dla jego rozwoju. Wychowanie zaś to pomoc w osiąganiu niezależności, a pomoc to przede wszystkim wspieranie spontanicznej i wielostronnej aktywności dziecka. Wychodząc więc naprzeciw tej potrzebie, nie sadzamy dziecka w ławce, ale dajemy możliwość decydowania o miejscu pracy i podejmowania ruchu w dowolnej chwili. Gdy obserwujemy dzieci, szybko dostrzegamy, że są one w nieustannym ruchu, nieustannym działaniu. I nie są to dzieci „niegrzeczne” czy „nadpobudliwe”, ale zupełnie zdrowe, to zwykle markotność i spowolnienie są oznaką złego samopoczucia czy choroby.
Samodzielność
Istotą wychowania jest uniezależnienie dziecka od dorosłych, jego samodzielność i odpowiedzialność za siebie i za świat. Wspierając to podstawowe dążenie człowieka, tworzymy środowisko, w którym dziecko samo decyduje o rodzaju, miejscu, czasie i formie swojej pracy, indywidualnie lub z partnerem, przy zachowaniu reguł społecznych.
Indywidualny rozwój każdego dziecka
Niełatwo przyswajamy wiedzę, która jest nam narzucona przez nauczyciela. Zwykle szybciej uczymy się rzeczy, które nas interesują, budzą naszą ciekawość i o których możemy sami zadecydować. Montessori odkryła, że każde dziecko doświadcza szczególnej wrażliwości na różne kierunki zdobywania wiedzy. Jedno chce uczyć się literek, w tym czasie gdy inne chce zapinać guziki a jeszcze inne wypiekać ciastka. I najlepiej osiągną te umiejętności gdy będą pracowały nad tym w chwili największego zainteresowania, kiedy natura sama wskazuje kierunek rozwoju. Stąd indywidualne prowadzenie każdego dziecka jest naszym priorytetem. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe. Omijając jednocześnie możliwość porównywania i rywalizacji.
Koncentracja
Dzieci mają wrodzoną chęć do uczenia się, a przy tym nauka ich nie męczy, ale raczej zachwyca i czyni szczęśliwymi. Wykonywanie celowych prac przez dziecko pod przewodnictwem dorosłego prowadzi do rozwoju jego koncentracji i samodyscypliny. Montessori uważała, że umiejętność koncentracji jest niezbędna dla rozwoju dziecka i stanowi punkt wyjścia procesów uczenia się i kształcenia. Dzięki niej dziecko potrafi pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, przeżywając jednocześnie radość i czerpiąc satysfakcję z efektów własnych działań.
Doświadczenie przez zmysły
Montessori zauważyła, że dzieci w wieku od narodzin do 6 roku życia są odkrywcami, którzy głównie wykorzystują swoje zmysły, budując siebie i swój intelekt poprzez przyswajanie tego, co istnieje w ich otoczeniu – języka, zwyczajów, kultury, pojęcia piękna, religii. Doskonalenie zmysłów, codzienne ich rozwijanie i ćwiczenie daje fundamenty przygotowujące przyszłych fachowców, np. ćwiczenie zmysłu smaku kreuje przyszłego kucharza, rozwijanie zmysłu słuchu buduje doskonałego muzyka, lekarza czy psychologa, natomiast doskonalony wzrok jest wyznacznikiem dla przyszłego architekta, plastyka czy krawca? Nic nie powstanie w umyśle dziecka, czego nie doświadczyło przez zmysły. Abstrakcja, której dziecko będzie uczyło się w szkole przyjdzie mu z łatwością, gdy najpierw doświadczy jej przez swoje zmysły pracując na konkretach.
Obserwacja
Jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem. Pomaga mu to stworzyć indywidualny program każdego dziecka i przygotowywać odpowiednie materiały wspierające jego rozwój. Jednocześnie przekazuje informacje dotyczące postępów bezpośrednio rodzicom.
Społeczne reguły
W klasie Montessori grupy są mieszane wiekowo, co jakby ma korzenie w naturalnym systemie rodzinnym. Sprzyja to poszerzeniu wiedzy i umiejętności, zapobiega rywalizacji jak to ma miejsce w grupach rówieśniczych, ale przede wszystkim dzieci uczą się zasad społecznych i nawiązywania relacji z innymi. Starsze uczą się troski i wspierania młodszych, te z kolei idą za przykładem starszych kolegów. W przedszkolu Montessori dzieci przestrzegają reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj. Dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu. Ważnym elementem ćwiczeń w naszym przedszkolu są zajęcia związane z troską o wspólnotę. Ich celem jest przyswojenie sobie zasad dobrego wychowania i kulturalnego zachowania w kontaktach z innymi ludźmi, np. witania się, pozdrawiania, żegnania, prezentacji różnych osób; zachowania się przy stole podczas wspólnego spożywania posiłków oraz podczas poczęstunku, układania zastawy stołowej, przygotowywania stołu do uroczystego posiłku, cichego otwierania i zamykania drzwi, szuflad, szafek, odsuwania krzeseł, zachowania w miejscach publicznych, ale również stosowania zwrotów : dziękuję, proszę, przepraszam. Okres przedszkolny jest czasem szczególnej wrażliwości na tego typu zachowania, wyuczone w tym wieku są wspaniałym fundamentem kultury osobistej człowieka.
Przygotowane otoczenie
Warunkiem prawidłowego rozwoju i podejmowania przez dzieci aktywności jest przebywanie w bogatym, odpowiednio zorganizowanym środowisku wychowawczym. Właściwie zorganizowane otoczenie pomaga dziecku, w samorozwoju i samowychowaniu, wyzwala wewnętrzną motywację do działania i uczenia się. W klasach Montessori wszystkie przedmioty mają swoje stałe miejsce. Nie ma ich za dużo, ponieważ mogą rozpraszać uwagę dziecka i utrudniać koncentrację. Jest ich jednak wystarczająca ilość i różnorodność, by budziły i rozwijały nowe zainteresowania. Otoczenie dziecka jest przejrzyście zorganizowane i uporządkowane, tak aby ułatwiać dzieciom orientację, gdzie i czego mogą szukać, skąd brać i gdzie odkładać, jakie działania w poszczególnych miejscach wykonywać.
Dobrze przygotowane otoczenie powinno zawierać w sobie impulsy pobudzające dziecko do działania, przyciągające jego uwagę i zachęcające do odkrywania i eksperymentowania.
Każda sala wyposażona jest w pomoce dydaktyczne zwane materiałem montessoriańskim, zorganizowane w kąciki edukacyjno – tematyczne, które proponują pomoce o różnym stopniu trudności. Są ze sobą logicznie połączone i zawierają w sobie element stopniowania trudności oraz kontroli błędu.
